“Visiongain” tarapyndan çap edilen 2023-2033-nji ýyllarda sarp edijiden soňky gaýtadan işlenen plastmassa bazary hasabatyna görä, 2022-nji ýylda sarp edijiden soňky gaýtadan işlenen plastmassa bazary (PCR) 2022-nji ýylda ABŞ-nyň 16,239 milliard dollaryna barabar bolar we 9,4 göterim ýokarlanmagyna garaşylýar. 2023-2033-nji ýyllar üçin çaklama döwri. Annualyllyk birleşýän ösüş depgini.
Häzirki wagtda pes uglerodly aýlaw ykdysadyýeti döwri başlandy we plastmassany gaýtadan işlemek plastmassany az uglerodly gaýtadan işlemegiň möhüm serişdesine öwrüldi. Plastmassa, gündelik durmuşda sarp edilýän zatlar hökmünde adamlaryň durmuşyna amatlylyk getirýär, ýöne şeýle hem ýerleriň basyp alynmagy, suwuň hapalanmagy we ýangyn howpy ýaly köp amatsyz faktorlary getirýär, bu bolsa adamlaryň ýaşaýan gurşawyna howp salýar. Gaýtadan işlenen plastmassa pudagynyň döremegi diňe bir daşky gurşawyň hapalanmagy bilen çäklenmän, energiýa sarp edilmegini hem tygşytlaýar, energiýa howpsuzlygyny üpjün edýär we uglerodyň iň ýokary derejesine we uglerodyň bitaraplygy maksatlaryna ýetmäge kömek edýär.
01
Daşky gurşawy hapalamak maslahat berilmeýär
Galyndy plastmassany nädip “gaýtadan işlemeli”?
Plastmassa sarp edijilere amatlylyk getirýän hem bolsa, daşky gurşawa we deňiz durmuşyna-da uly zyýan ýetirýär.
MakKinseý 2030-njy ýyla çenli dünýädäki plastik galyndylaryň 460 million tonna ýetjekdigini, 2016-njy ýyldakydan 200 million tonna köp boljakdygyny çaklaýar. Zir-zibili plastmassa bilen bejermek mümkinçiligini tapmak gyssagly.
Gaýtadan işlenen plastmassa, galyndy plastmassalary öňünden bejermek, eremek granulýasiýasy we üýtgetmek ýaly fiziki ýa-da himiki usullar arkaly gaýtadan işlemek arkaly alnan plastik çig mallara degişlidir. Galyndy plastmassa önümçilik liniýasyna girenden soň, arassalanan we aşak düşýän, ýokary temperaturaly sterilizasiýa, sortlamak we gaýtadan işlenen çig böleklere öwrülmek ýaly prosesleri başdan geçirýär; çig bölekler soňra täzeden arassalanan arassa böleklere öwrülmek üçin arassalamak (hapalary aýyrmak, arassalamak), ýuwmak we guratmak ýaly proseslerden geçýär; Ahyrynda, dürli amaly meýdanlaryň zerurlyklaryna görä, dürli gaýtadan işlenen plastmassa çig mallary granulasiýa enjamlary arkaly öndürilýär, olar içerde we daşary ýurtlarda dürli kärhanalara satylýar we poliester filamentde, gaplaýyş plastmassalarynda, durmuş enjamlarynda, awtoulag plastmassalarynda we beýleki meýdanlar.
Gaýtadan işlenen plastmassalaryň iň uly artykmaçlygy, täze materiallardan we zaýalanýan plastmassadan arzan bolmagydyr we dürli öndürijilik zerurlyklaryna görä diňe plastmassanyň käbir aýratynlyklary gaýtadan işlenip bilner we degişli önümler öndürilip bilner. Siklleriň sany gaty köp bolmasa, gaýtadan işlenen plastmassalar adaty plastmassa meňzeş häsiýetleri saklap biler ýa-da gaýtadan işlenen materiallary täze materiallar bilen garyşdyryp durnukly häsiýetleri saklap biler.
02 Gaýtadan işlenen plastmassanyň ösüşi umumy tendensiýa öwrüldi
Geçen ýylyň ýanwar aýynda Hytaýda “Plastiki hapalanmalara garşy göreşi has-da güýçlendirmek baradaky pikirler” çap edilenden soň, zaýalanýan plastmassa pudagy çalt ýokarlandy we PBAT we PLA-nyň bahalary ýokarlandy. Häzirki wagtda içerki PBAT-nyň teklip edilýän önümçilik kuwwaty 12 million tonnadan geçdi. Bu taslamalaryň esasy maksady içerki we Europeanewropa bazarlary.
Şeýle-de bolsa, şu ýylyň iýul aýynyň başynda Europeanewropa Bileleşigi tarapyndan çykarylan SUP plastiki gadaganlygy, bir gezek ulanylýan plastmassa önümlerini öndürmek üçin aerobiki taýdan zaýalanýan plastmassalary ulanmagy aç-açan gadagan etdi. Muňa derek, plastmassa gaýtadan işlemegiň ösüşine ünsi çekdi we gaýtadan işlenen materiallary poliester çüýşeleri ýaly taslamalar üçin mukdarda ulanmagy teklip etdi. Bu, çalt ösýän zaýalanýan plastmassa bazaryna agyr täsir edýär.
Tötänlikde, Filadelfiýada, ABŞ-da we Fransiýada plastiki gadaganlyklar hem zaýalanýan plastmassalaryň aýratyn görnüşlerini gadagan edýär we plastmassanyň gaýtadan ulanylmagyny nygtaýar. Europeewropada we ABŞ-da ösen ýurtlar plastik gaýtadan işlemäge has köp üns berýärler, bu bolsa biziň pikirlenmegimize mynasypdyr.
EUB-iň zaýalanýan plastmassa bolan garaýşynyň üýtgemegi, ilki bilen zaýalanýan plastmassalaryň özleriniň pes işlemegi bilen baglanyşykly, ikinjiden, zaýalanýan plastmassalar plastik hapalanmak meselesini düýpgöter çözüp bilmez.
Biodegrirlenip bilinýän plastmassalar belli bir şertlerde çüýräp biler, bu olaryň mehaniki häsiýetleriniň adaty plastmassadan has gowşakdygyny we köp ugurda ukypsyzdygyny aňladýar. Olary diňe pes öndürijilik talaplary bilen bir gezek ulanylýan önümleri öndürmek üçin ulanyp bolýar.
Mundan başga-da, häzirki wagtda adaty zaýalanýan plastmassalar tebigy taýdan zaýalanyp bilmeýär we belli bir kompost şertlerini talap edýär. Zaýalanýan plastmassa önümleri gaýtadan işlenmese, tebigata ýetirýän zyýany adaty plastmassadan kän bir tapawutlanmaz.
Şeýlelik bilen, zaýalanýan plastmassalar üçin iň gyzykly ýer, çygly galyndylar bilen birlikde täjirçilik kompost ulgamlaryna gaýtadan işlenmelidigine ynanýarys.
Gaýtadan ulanylýan galyndy plastmassalarynyň çäginde, galyndy plastmassalaryny fiziki ýa-da himiki usullar arkaly gaýtadan işlenen plastmassa gaýtadan işlemek has durnukly ähmiýete eýe. Täzelenen plastmassalar diňe bir gazylyp alynýan baýlyklaryň sarp edilmegini azaltmak bilen çäklenmän, gaýtadan işlenende uglerodyň zyňyndylaryny hem azaldýar. Çig mal öndürmekden has az, özüne mahsus ýaşyl baýrak bar.
Şol sebäpden, Europeewropanyň syýasatynyň zaýalanýan plastmassadan gaýtadan işlenen plastmassa üýtgemeginiň ylmy we amaly ähmiýete eýe bolandygyna ynanýarys.
Bazar nukdaýnazaryndan gaýtadan işlenen plastmassa zaýalanýan plastmassadan has giň meýdana eýe. Biodegrasiýa edilip bilinýän plastmassalar ýeterlik öndürijilik bilen çäklenýär we esasan diňe pes talaplary bolan bir gezek ulanylýan önümler üçin ulanylyp bilner, gaýtadan işlenen plastmassalar teoretiki taýdan köp ýerlerde gyz plastmassany çalşyp biler.
Mysal üçin, häzirki wagtda içerde gaty kämillikli gaýtadan işlenen poliester ştapel süýümi, Inko Gaýtadan işlemekden PS, Sanlian Hongpu tarapyndan daşary ýurt EPC hyzmatlary üçin berlen gaýtadan işlenen poliester çüýşe bölekleri, Taihua Täze materiallar üçin gaýtadan işlenen neýlon EPC, şeýle hem polietilen we ABS eýýäm gaýtadan işlenen materiallar bar we bu ýataklaryň umumy göwrümi ýüzlerçe million tonna bolup biler.
03 Syýasy kadanyň ösüşi
Gaýtadan işlenen plastmassa pudagy täze standartlara eýe
Içerki senagat irki döwürde zaýalanýan plastmassalara ünsi jemlän hem bolsa, syýasat derejesi aslynda plastiki gaýtadan işlemegi we gaýtadan ulanmagy goldaýar.
Soňky ýyllarda gaýtadan işlenen plastmassa pudagynyň ösüşini öňe sürmek maksady bilen, ýurdumyz Milli tarapyndan çykarylan “14-nji bäşýyllyk meýilnamanyň dowamynda plastik hapalanmagyna garşy hereket meýilnamasyny bermek barada habarnama” ýaly köp syýasaty yzygiderli çykardy. Ösüş we özgertmeler topary we Ekologiýa we daşky gurşaw ministrligi 2021-nji ýylda plastik galyndylaryň gaýtadan işlenişini ýokarlandyrmak, plastik galyndylary gaýtadan işlemek taslamalarynyň gurluşygyny goldamak, galyndy plastmassalarynyň hemmetaraplaýyn ulanylmagyny kadalaşdyrýan kärhanalaryň sanawyny neşir etmek, degişli taslamalary resurslary gaýtadan işlemek bazalarynda, senagat çeşmelerini hemmetaraplaýyn peýdalanmak bazalarynda we beýleki seýilgählerde jemlemek we plastik galyndylary gaýtadan işlemek pudagynyň gerimini ýokarlandyrmak standartlaşdyrmak, arassalamak we ösdürmek. 2022-nji ýylyň iýun aýynda içerki galyndy plastmassa senagatynyň standartlaryna täze talaplary öňe sürýän we senagatyň ösüşini standartlaşdyrmagy dowam etdirýän “Galyndy plastmassa hapalanmagyna gözegçilik etmegiň tehniki aýratynlyklary” neşir edildi.
Galyndy plastmassalary gaýtadan işlemek we gaýtadan ulanmak çylşyrymly iş. Tehnologiki innowasiýa, önüm we önümçilik gurluşyny sazlamak bilen, ýurduň galyndy plastmassa gaýtadan işlenen önümleri ýokary hilli, köp görnüşli we ýokary tehnologiýa ugrunda ösýär.
Häzirki wagtda gaýtadan işlenen plastmassa dokma önümlerinde, awtoulaglarda, azyk we içgi gaplamalarynda, elektronikada we beýleki ugurlarda ulanyldy. Theurduň hemme ýerinde esasan Zhejiang, Jiangsu, Şandong, Hebei, Liaoning we beýleki ýerlerde paýlanan iri göwrümli gaýtadan işlemek amallaryny paýlaýyş merkezleri we gaýtadan işleýän merkezler döredildi. Şeýle-de bolsa, meniň ýurdumdaky galyndy plastik gaýtadan işleýän kärhanalarda henizem kiçi we orta kärhanalar agdyklyk edýär we tehniki taýdan henizem fiziki gaýtadan işlemäge üns berýärler. Daşky gurşawy arassalamak we serişdeleri gaýtadan işlemek meýilnamalarynyň we zibil galyndylary plastmassalary ýaly pes galyndy galyndy plastmassalary üçin üstünlikli ýagdaýlaryň ýetmezçiligi bar.
“Plastiki çäklendirme tertibi”, “galyndylaryň klassifikasiýasy” we “uglerodyň bitaraplygy” syýasatlarynyň girizilmegi bilen, ýurdumyň gaýtadan işlenen plastmassa pudagy gowy ösüş mümkinçiliklerini döretdi.
Gaýtadan işlenen plastmassalar milli syýasatlar tarapyndan höweslendirilýän we wagyz edilýän ýaşyl pudakdyr. Şeýle hem köp mukdarda galyndy plastmassa gaty galyndylary azaltmak we serişdeleri ulanmakda örän möhüm ugur. 2020-nji ýylda meniň ýurdumdaky käbir sebitler hapalary klassifikasiýa syýasatlaryny durmuşa geçirip başladylar. 2021-nji ýylda Hytaý gaty galyndylaryň getirilmegini düýbünden gadagan etdi. 2021-nji ýylda ýurduň käbir sebitleri “plastiki gadaganlyk buýrugyny” berk ýerine ýetirip başladylar. Has köp kompaniýa “plastiki çäklendirme buýrugyna” eýerýär. Täsirinde, gaýtadan işlenen plastmassalaryň köp gymmatlyklaryny görüp başladyk. Pes bahasy, daşky gurşawy goramagyň artykmaçlyklary we syýasaty goldaýanlygy sebäpli gaýtadan işlenen plastmassa zynjyry çeşmeden ahyryna çenli kemçilikleriň öwezini dolýar we çalt ösýär. Mysal üçin, galyndylaryň klassifikasiýasynyň durmuşa geçirilmegi, içerki galyndy plastmassa çeşmelerini gaýtadan işlemek pudagynyň ösmegine itergi bermek üçin oňyn ähmiýete eýe bolup, içerki plastmassa ýapyk önümçilik zynjyrynyň döredilmegini we kämilleşdirilmegini ýeňilleşdirýär.
Şol bir wagtyň özünde, Hytaýda gaýtadan işlenen plastmassa bilen baglanyşykly hasaba alnan kärhanalaryň sany 2021-nji ýylda 59,4% artdy.
Hytaý galyndy plastmassalaryň getirilmegini gadagan edensoň, dünýäde gaýtadan işlenen plastmassa bazarynyň gurluşyna täsir etdi. Ösen ýurtlaryň köpüsi hapalaryň köpelmegi üçin täze “çykyşlar” tapmaly bolýarlar. Bu galyndylaryň barjak ýeri Hindistan, Päkistan ýa-da Günorta-Gündogar Aziýa ýaly beýleki ösüp barýan ýurtlar bolsa-da, logistika we önümçilik çykdajylary Hytaýdakylardan has ýokary.
Gaýtadan işlenen plastmassalar we granulirlenen plastmassalaryň geljegi uludyr, önümleriň (plastmassa granulalarynyň) giň bazary bar we plastmassa kompaniýalarynyň islegi hem uly. Mysal üçin, orta ölçegli oba hojalygy film zawodyna ýylda 1000 tonnadan gowrak polietilen bölejikleri, orta aýakgap zawodyna ýylda 2000 tonnadan gowrak poliwinil hlorid bölejikleri, kiçi hususy kärhanalara hem 500 tonnadan gowrak bölejik gerek her ýyl. Şonuň üçin plastmassa bölejiklerinde uly boşluk bar we plastmassa öndürijileriniň islegini kanagatlandyryp bilmeýär. 2021-nji ýylda Hytaýda gaýtadan işlenen plastmassa bilen baglanyşykly hasaba alnan kompaniýalaryň sany 42,082 adam bolup, geçen ýyl bilen deňeşdirilende 59,4% ýokarlandy.
Galyndy plastmassa gaýtadan işlemek pudagyndaky iň soňky gyzgyn nokadyň, “himiki gaýtadan işlemegiň usuly”, çeşmeleriň gaýtadan ulanylmagyny göz öňünde tutup, galyndylaryň plastik hapalanmagyna gözegçilik etmegiň täze usulyna öwrülýändigini bellemelidiris. Häzirki wagtda dünýäde öňdebaryjy nebithimiýa ägirtleri suwlary synap görýärler we pudagy gurýarlar. Içerki Sinopec topary, galyndy plastmassa himiki gaýtadan işlemek usuly taslamasyny öňe sürmek we ýerleşdirmek üçin pudak bileleşigini döredýär. Geljekki bäş ýylda maýa goýumlarynyň başynda durýan galyndylary plastiki himiki gaýtadan işlemek taslamalary ýüzlerçe milliard senagat masştabynda täze bazar döreder we plastiki hapalanmalara gözegçilik etmekde oňyn rol oýnar, serişdeleri gaýtadan işlemek, energiýany tygşytlamak we zyňyndylary azaltmak.
Geljekdäki masştab, güýçlendirmek, kanal gurluşygy we tehnologiki innowasiýa bilen kem-kemden parkizasiýa, senagatlaşma we gaýtadan işlenen plastmassa senagatynyň uly göwrümli gurluşygy ösüşiň esasy ugurlarydyr.
Iş wagty: Awgust-02-2024